MIZORAM AGRICULTURE RESEARCH
(HALF YEARLY)
Published by :
Directorate of Agriculture
(Research & Education), Mizoram
ISSUE NO. 3
JANUARY – JUNE, 2013
JANUARY – JUNE, 2013
JUNE, 2013
Editorial Board
Editor
: Pu C. Lalnithanga, Director of Agriculture (R&E)
Jt. Editor
: Pu R.L. Thanzuala, Deputy Director (F&QS)
Asst. Editor
: Pu Lalneihthanga Colney, SMS (R&E)
cum-Cir.
Manager
Contributing
Editors:
1) Pu Zahlira Hrahsel, Principal, ITC Hnahthial
2) Dr. Lalmuanzovi, P.C., KVK Hnahthial
3) Pu Vanlalhruaia Hnamte, P.C., KVK Lengpui
4) Pi Lalnunpuii Parte, P.C., KVK N.Vanlaiphai
5) Pu Lalrosanga Khiangte, P.C., KVK Kolasib
6) Pi Lalrinawmi Renthlei, P.C., KVK Khawzawl
7) Pi Vanlalliani, i/c P.C., KVK Lawngtlai
8) Pi C. Rachael, i/c P.C., KVK Saiha
Sl.No
Content
Page No.
1.
IPM hmanga buh kung nget leh hnah
zialtu pangang enkawl dan
2.
3.
Purun sen chi tha (Var Matahari) chin dan
4.
Low cost net House hnuaia Raja hmarcha
chin dan
5.
Integrated Pest Management (IPM) in Ginger
6.
Bawrhsaiabe hlawk zawka chin dan
7.
Agro. Forestry awmzia leh pawimawhna
Lalrinsangi, SMS (Agro. Forestry)
8.
Km-10 khua a Strawberry chingtu
hlawhtling Pu Lalsiama
9.
Pig Feed Supplement (Vitamin leh Minerals)
Dr. David M.S. Dawngliana, SMS (AH & Vety)
10.
Vanaraja' Ar sa tui leh tui tam
Sayed Khalid Ahmed, SMS (A.Sc.)
11.
Eng vawk chi (Breed) hi nge hlawk ber ang le
Dr. Michelle C. Lallawmkimi SMS (AH & Vety)
12.
13.
Buh thar rang leh hlawk Shahsharang
14.
Kenny Zohmingliana, SMS (Agro)
Editorial
Mizoram Agriculture Research Newsletter
chhuah vawi thumna (Jan. - June, 2013) chu chhiar
theihin a lo awm leh ta a, a lawmawm hle laiin,
Newsletter chhungkua in vanduaina kan tawk hlauh
mai a. Kan contributing Editor Pu Zahlira Hrahsel,
Principal ITC Hnahthial chuan ni 25
th
June, 2013
khan chatuan ram min lo pansan hlauh mai a, a thiam a finna te, a
kalsan tak a Department thawhna te hian kan la mamawh leh kan la
thlakhlelh em em laia chatuan ram mi ni tura min kalsan mai hi
hriatthiam har kan tiin kan ui takzet a. He Newsletter chhuah
vawithumna (third Issue) pawh hi a pual atan kan hlan a ni.
Agriculture hi kan pi leh pu te hun atanga kan eizawnna pui ber
aniin hna mawlmang angreng tak leh ngaihtuahna pawh sen tam ngai
vaklo hna ang pawhin a ngaih theih awm e. Mahse mihring kan lo
pung zel a, ram a pung ve si lo, pun a hnehin chenna tur hmun kan
duh zau tial tial a, lo neih na tur ram a zim tial tial zawk si. Chutih
rualin ei leh bar kan mamawh a pung zel bawk si. Sik leh sa, boruak
leh ram leilung lo chhe telh telh karah hian, Agriculture hi science
thiamna hmang lo chuan hlawhtlin theih a ni ta lo. Chuvangin
Agriculture in hma a lo sawna, hlawk taka thar chhuak tur chuan tun
lai thiamna thar zel, loneituten an ban phak theih nan Krishi Vigyan
Kendra (KVK) te hi din an lo ni ta ni.
Research station-in a thil hmuhchhuah tharte hi KVK te hian an
awmna boruak sik leh sa leh leilungah a tha ve dawn em tih an lo
enchhin a, a nih ang anga a that vek loh pawhin tlema tih danglam
deuha a that dan turte nen lam an lo enchhin a. Chung an tih atanga
tha tura an ngaih chu, ataka entir (Demonstration) te, training
hmangte in kuthnathawktute hnenah kha technology kha an pe chhuak
thin a ni.
Chutiang chuan tun Newsletter a kan thu chhuahte pawh hi,
KVK hrang hrang a kan scientist ten an irawm chhuak mai ni lo, a
taka an enchhin hnu a tha a an hriat/an hmuhchhuahte a ni a, a hlu in
kuthnathawktuten an tangkaipui ngei ka beisei.
(R.L. THANZUALA)
Joint Editor
IPM HMANGA BUH KUNG NGET LEH HNAH
ZIALTU PANGANG ENKAWL DAN
Vanlalhruaia
SMS (P.P.) KVK, Lengpui
Ph. 9436365247
Tarlan Chhan :
uh hi Mizo chaw rinpui ber niin, India ram chhungah chuan thlai
pawimawh ber kan ti thei awm e. Mihring lo pung zelah buh thar tam
turin kan inhrilh thin a, department lam te pawhin hma nasa takin a lakpui
thin a ni. Amaherawhchu, kan buh chin te chu rannung chi hrang hrangin
min ei chhiat sak a, chung zinga a pawimawh ber te zing a mi chu, buh
kung nget (stem borer) leh hnah zialtu pangang (leaf folder) te an ni. Thiam
taka enkawl loh chuan kan buh hmun te an ti chhe nasa thin hle a ni.
Damdawi hmang ringawta enkawl chuan a hlawhtling thin lova, chuvangin
KVK Mamit District chuan
IPM hmangin Buh kung ti ngettu hi ven theih a ni.
B
SMS
(Plant
Protection)
kaihhruaina hnuaiah chemical
chauh hmanga enkawl lovin
SRI buh hmunah Integrated
Pest
Management
(IPM),
hmanraw chi hrang hrang
hmanga enkawl dan enchhinna
„On-Farm Trial‟ a nei a ni.
A Technology lakna hmun :
Division
of
Entomology,
ICAR Research Complex for
NE Region, Umiam, Barapani
(2006)
Chinna
Hmun
:
Lower
Dialdawk
leilet,
Mamit
District.
Buh hming :
Chhimtung
A ram buatsaih dan :
Leilet
chu uluk taka leh a ni a, tui
nen dai kawi leh a ni bawk.
SRI hmanga phunsawn tur a
nih avangin a chi kuina tur
nursery
pawh uluk takin
vermicompost nena buatsaih a
ni a, a chi kui atanga ni 10
hnuah SRI tih dan hmangin a
bi hlat zawng 25cm x 25cm
siamin uluk taka phunsawn a
ni.
Trichobits buh hnaha chilh beh dan
IPM hmanga enkawl dan :
1)
A chi kui phun sawn turte
chu Chlorpyriphos @ 5ml tui
litre 5 a pawlhin zan khat chiah
tur a ni a, amaherawhchu SRI
hmuna tih a nih avangin darkar
chanve chauh chiah a ni.
2)
A phunsawn atanga ni 30
hnuah Thingdawl Agriculture
Farm-a Bio-Control Laboratory
atanga lak rannung chi khat, te
tak
te
te
Trichogramma
japonicum chu buh hnahah chilh
betin chhuah a ni. A rannung tak
kha
chilh
bet
lovin
Trichogramma
kha
lehkhakhawng „Trichocard‟ ah
an tui tir a, a card hi 1 inch x 6
inches a lian a ni a, kan phel te
leh a, „Trichobits‟ an ti. He
trichobits hi buh hnah hnuai
lamah zing emaw tlai lamah
emaw kan chilh bet ta thin a ni.
Hectare
khat
hmunah
Trichogramma tui 50,000 kar
khat dana chhuah a tawk a ni.
Vawi 4-5 chhuah a tha. He
rannung rawn keu hian buh
kung ti ngettu phengphehlep tui
a rawn ei chhe ta thin a, pangang
an tlem phah thin a ni.
3)
A phunsawn atanga ni 45
hnuah
pangang
thahna
Monocrotophos 20 ml tui litre
10 a chawhpawlhin kar hnih
danah kah a ni. Hei hian hnah
zialtu pangang bakah buh kung
ti ngettu pangang a suat thin a
ni.
Result :
1)
IPM nen a uluk taka
enkawlna hnuaiah chuan leilet
hectare khat hmunah buh 48.85
quintal a thar a, a ngettu leh
hnah zialtu pangang pawhin a
eichhiat hi buh hmun 10% vel
chauh a ni.
2)
Loneitu tih dan pangngai
anga enkawlna hnuaiah chuan
hectare khat hmunah 30 quintal
chauh a thar a, a ngettu leh hnah
zialtu pangang pawhin 25% lai a
ti chhia a ni.
Benefit-Cost Ratio (a hlawkna
leh a senso inkungkaihna):
IPM hmang
= 2.06:1
Loneitu tihdan
pangngai
= 1.19:1
BUH SI/BUH RO THLI IN A SIAM
Lalnunpuii Parte
P.C, KVK, N. Vanlaiphai
Ph. 9436531123
athian Lehkhabu thianghlimah chuan „Buh si thli in a len bo ang‟ tih
kan hmu a, KVK Serchhip District chuan „Buh si thli in a siam‟ tih kan
hmu ve thung.
Kum 2012 khan N. Vanlaiphai KVK chuan enchhinna
(Demonstration Unit) a tan changdawl (top soil bedded terrace) ah buh
chingin hma a la a. He enchhinna hmun (Demonstration Unit) hi tlang
bawk te, a bul velah pawh tlang dang awm lo, hmun rem leh thengthaw
nuam tak, ni hmu tha si a ni. Changdawl pawh uluk taka siam a ni a, chinai
thi thehin, leh phut dap hnuah buh (idaw) tuh a ni. Idaw hi terrace siam
lohna
N. Vanlaiphai hmuna KVK buh chin rah pai lo a si vek chu
P
hmunah pawh tuh a ni a, a
karah vaimim, maipawl leh
bekang chin pawlh a ni.
Changdawl hi lei chunglang
hang
ṭ
ha paih bo lova, thlai in a
hman nghal theih avangin buh
pawh a thang tha in, terrace ni
lo a chin nen a that lam pawh a
in ang reng a ni. October 2012
thlaah chuan buh a vui ta a,
mahse thla tawp lamah chuan
buh vui chu a var ta vek mai a.
A vui han hmet ila tui chhuak
tur hi a awm lo reng reng a,
fang khat pawh pum tha awm
miah lovin a „Si‟ fai vek a ni.
Chutiang a lo nih takah chuan
KVK a nih angin „Engvanga a
buh hi lo si a, lo ro ta nge?” tih
chu zawn chhuah tum a ni a,
chuta hmuhchhuah dan chu
hetiang hi a ni.
Chhan
hrang
hrang
vangin buh hi a si in a lo ro
ṭ
hin a ni. Natna leh rannungin
a thlen tir chang a awm laiin
leitha pek dik tawk loh vang
pawh hian buh si a awm thin.
Tin, buh vui lai a boruak awm
dan hian thui tak buh thar hi
ati danglam ve thei thin a,
khawlum lutuk emaw vawt
lutuk ah chuan a pa chi (pollen
grain) hi a ti than thu thin.
KVK buh si chhan erawh chu
hengte hi a ni lo. A chhan bul
ber chu thli tleh vang a ni. Buh
par lai, a nu leh a pa inthlah
pawlh lai hian thli natak
(darkar khat a km 60 a chak
thli) a tleh chuan a pa chi hi
len bo in, an inthlahpawlh thei
lova, chuvangin buh fang a in
siam lova buh si a awm ta thin
a
ni.
Nikum
vek
khan
Vanlaiphaia
leilet
hmun
thenkhat ah thli bing a tleh a,
buh a si nasa hle.
Thli avanga buh si/buh
ro sawi tur kan ramah hian a
awm tawh thin. Kum 1966
khan Hnahlan „thangtedawh‟
ram an neih kum chuan favang
tantirh buh par lai a thli na tak
a tleh avangin an tlang ram lo
pumpuia buh chu a si vek a,
thli nuai lohna Lailiphai leilet
ah chuan kum dang ang
bawkin buh hlawk takin an
thar si thu khaw neitute hnen
atangin kan dawng.
PURUN SEN CHI THA (Var. MATAHARI)
CHIN DAN
Vanlalliani
SMS (Horti.), KVK, Lawngtlai
Ph. 9402113035
Tarlan Chhan :
urun sen hi Lawngtlai District ah ching an la tam lo hle a,
Purun sen variety Matahari hmang hian KVK Lawngtlai
District Farm, Sihtlang ah Purun sen hi a tuh a tuhin nge
phunsawnin tha duh zawk tih enchhin a ni a, hetah hian Purun sen
te hi phunsawn in a tha duh zawk tih hmuhchhuah a ni. A rah te
pawh a lian zawkin, hralh a tla hle bawk a ni.
Technology Kimchang :
A leilung mamawh dan : Purun sen hi changtual leitha hmun
hulhar, ruahtui leh tuihawk luan hul thuai theihna ah chin a ni.
A chin hun leh a chin dan : Purun sen chi te hi September thlaah
Nursery a kui
tiah phawt ni in, phunsawn leh a ni. A tuh a tuh
pawha enchhin ni in, a tuh a tuh aiin phunsawn hian a thar hlawk
zawk a ni tih hmuhchhuah a ni bawk.
Sihtlangpui hmuna KVK purunsen chinna hmun
P
KVK Lawngtlai in matahari (purunsen) a thar chhuah
Phunsawn : Purun sen chi hi
Nursery bed ah kuitiah phawt
ni in, kuitiah atanga ni 21
hnuah phunsawn chauh an ni.
A tuh a tuh : Purun sen te hi
phunsawn lovin a tuh a tuha
enchhin bawk ani a, kan tuhna
hmun lei chu uluk taka kan
laihphut hmasak hnuah chauh
tuh a ni. Tuh zawh veleh tui
tam lutuk lo pek nghal ani a.
Purun tiak kar 6 a upate chu a
bit lutuk loh nan suat then an
ni bawk.
Phunsawnna
tur
hmun
buatsaih leh phun dan : A
tiak phunsawnna tur hmun chu
tha taka leh phut hmasak
phawt a ni.
A phun kar hlat zawng :
20 x 10 cm dana phun an ni.
A chi ngai zat : 90g/175m2
Tui pek : Phun zawh veleh tui
tlem pek nghal a ni a. Tui hi ni
10 danah pek ziah a ni bawk.
Purun sen hian tui a mamawh
hnem em em a, chuvang chuan
a pek hun dik takah tui pek
thin a ni.
A seng hun : Purun hi
phunsawn atanga thla 3 na ah
a hnah te a lo eng tana, a ro
tan hunah seng a ni
A tharchhuah zat : 4.5Qtl/
175m2
(257.14qt/Ha)
Low Cost Net House Hnuaia Raja Hmarcha
Chin Dan
C. Rualthankhuma
SMS (Agro.), KVK, Lawngtlai
Ph. 9402185788
Tarlan Chhan :
aja hmarcha hi Mizoramah chin uar a la ni lova, Lawngtlai
Districtah ngat phei chuan hmuh tur a la awm lova, mite hriat a
lo hlawh ve theih nan Raja hmarcha hi KVK, Lawngtlai chuan kan
District leilung leh boruak ah a that duh leh duhloh a enchhin a ni.
Tun dinhmunah chuan KVK Lawngtlai hian Raja hmarcha ah
ratooning a ti a, performance a enchhin mek a, result hmuh theih
tawh chinah a performance pawh a t
h
a khawp mai.
Technology Kimchang :
A chin pun dan : A chi tur hi
a rah hmin tharlam atanga lak
chhuah ani a. A chi hi a dah
that rei theih loh avangin,
nursery-ah kui vat ani.
A chi sawngbawl dan : A chi
hi kui hmain Bavistin 2g tui
litre khatah pawlhin darkar 24
chhung chiah ani a. Chumi
hnuah chuan daihlimah dah
hulin, Nursery bed ah kui a ni.
Raja hmarcha chinna hmun KVK Lawngtlai
R
Raja hmarcha kung leh a rah thar chhuahte, KVK
Lawngtlai
Nursery buatsaih dan :
Nursery ah chuan bawngek
leitha chu lei nen uluk taka
chawhpawlh
a
ni
a.
Chutahchuan Sevin/Metalaxyl
@ 2.5g/tui litre 1 ah pawlhin
uluk takin leiah chuan pawlh a
ni.
Heng
damdawi
hian
rannung leh natna eichhetu
lakah a veng a ni.
A chin hun leh a chin dan :
A chi hi Polyhouse ah March
ah kuitiah ani a, kui atanga ni
21 hnuah a hnah 5-6 nei tawh
ho chu Net House (11.10 ft x
47.10 ft) ah phunsawn an ni a.
A phun inkar hlat zawng hi 45
x 60 cm a ni.
A chi ngai zat : 10g/48.57m2
Tui pek dan : A kung la tet
zual lai deuhin tui hi nitin
tlaiah pek thin an ni.
A
enkawl
dan
:
Raja
Hmarcha kung bul te chu tel
antam kuang ro a khuhhnawn
thin an ni.
Hlo thlawh : Hnim to tam
lutuk loh nan hlo hi thla tin
vawi 2 tal thlawh thin a ni.
A seng hun : Phun atanga thla
3 hnuah a rah te hi lawh a ni.
A
tharchhuah
zat
:
30kg/48.57m2
(61.76qt/Ha)
INTEGRATED PEST MANAGEMENT (IPM)
IN GINGER
C. Lalfakawma
SMS (P.P.) KVK, Kolasib
Ph. 8974035278
Tarlan Chhan :
awhthing hi kan ram commercial crops te zinga pawimawh ber
pawl ani a, amaherawhchu rannung leh natna avang te in kan
thar chhuah tur ang kan phak lo fo thin. Sawhthing hian eichhetu
rannung leh natna chi hrang tam tak a neih rualin, a tam zawkte
hian chuan chhiatpuina tak tak, sengchhuah tur awm lo khawpa
chhiatna an thlen kher lem lo a ni. Mahse, sawhthing natna, a bik
takin „a tam‟ kan tih bakah a eichhetu rannung a bikin a zik/kuang
ker tu (Shoot Borer) leh a bul ker tu (Rhizome fly)- te hian chuan
Mizorama loneitu/sawhthing chingtute hnena beidawnna a thlen
thin zia chu kan hre theuh awm e. He harsatna hre reng chung leh
Mizoram a loneitu, a bik takin sawhthing chingtute tana he harsatna
hneh theih dan tur kawng zawnpuiin, KVK Kolasib chuan
Integrated Pest Management (IPM) in Ginger tih thupuia hmangin
kum hnih chhung zirchianna (Research), KVK Kolasib Farm ah a lo
kalpui tawh a, a hmun ngaiah hlawhtling taka neih anih hnuah
hetiang hian sawhthing tam leh eichhetu rannungte kan veng thei
ani tih hmuhchhuah a ni.
S
Natna leh eichhetu rannung
larzual te :
Sawhthing hi kan thlai chin
zingah eichhetu leh natna ngah
ber pawl ani a, chuvangin
fimkhur tak leh uluk taka
enkawl a mamawh bik hle a
ni.
Sawhthing
eichhetu
rannung leh natna pawimawh
zual deuh deuh te chu :-
I. SAWHTHING NATNA :
i.
Rhizome rot (A tam
hri) :
He natna hi hmuar lam natna
(fungal disease) niin, he natna
thlentu
hi
fungi
(hmuar
chikhat) niin, chi hnih a awm
a, chung te chu Pythium spp
leh Fusarium spp te an ni. He
natna hi a chi atang emaw, a
chinna hmun leilung atangin
emaw sawhthingah hian an kai
thin a ni.
ii.
Leaf
Spots
(Hnah
ro/rau) :- He natna hi tam hri
emaw tih mai awl tak, lar tak
ani. A hnah natna bik niin, tam
hri angin a hlauhawm em em
lo. June/July thla ruahsur lai
velah a rawn awm tan tlangpui
a, a hnah chu silai a kah kuak
ang maiin a kaw suar thin. He
natna hi a kai tawh chuan
adangah pawh a kai chak hle
thin. He natna thlentu chu
Phyllosticta zingiberi a ni.
Sawhthing Tam hri (a bul ah)
Damdawi hmanga enkawl loh (control plot) a Leaf Spot
(hnahrang) natna lo langchhuak
II.
SAWHTHING EICHHETU RANNUNG :
i.
Rhizome Shoot Borer (A zik kertu) : He rannung hi
sawhthing chinna hmun ah chuan a awm ve zel thin a. A puitling
chu bean chi tiat vel ani a, a kungah tui an phuma, a keu hnuah
akung lairil ah lutin a zik an ti thi thin. A bulbal ah an lut lem lova,
hei vang hian sawhthing puitling tawhah chuan a hlauhawm em em
lo. Hemi avang hian sawhthing than ati thu a, a thar hlawk lo. A zik
ro chu awlsam takin a pawh chhuah theih a, pangang eichhiatna
hnuhma leh a pangang a awm thin.
A kung nget (Shoot Borer) thlentu pangang leh a kung a a
lanchhuah dan
ii.
Rhizome fly (a bul
kertu) :
Heng
rannung
te
hian
sawhthing chu July/August
velah an bei tlangpui thin, a
puitling
chu
taivang
(Dipteran) thla nei ang taka ke
hmawr var a ni. A kung ro tlu
leiseh chinah te, a zikah te
lung an awm thin. A tam hri
nen pawh a inang hle, mahse a
tam hri ang lo takin heng
rannung avanga sawhthing
tawihte hi chuan rimchhia leh
uih a pe chhuak ve lemlo a ni.
A lung ho hi an buhchium
hnuah apuitlingah changin an
thlawk chhuaka adang an bei
leh thin.
Technology (Hmanrua hman
te) kimchang :
1.
A chi sawngbawlna :
He experiment/research atan
hian a chi tur hmuh remchan
apiang hman a ani a, a chi
thenkhat phei chu a tam hri
kaisa emaw tih mai tura tawih
tawh te an ni. Hetianga a chi
lakkhawm sa te chu, kut in a
theih ang angin a chi zai paha
then fai a ni a, hemi hnu hian
Ridomil hmanga a chi chu
sawngbawl a ni. A chi tura zai
tawhte chu Ridomil 3gms.
(gram thum) tui litre khat (1) a
pawlh in darkar chanve chiah
an nih hnuah darkar 24
chhung daihlim a dah ro leh
hnuah lin a ni.
Sawhthing chi Ridomil damdawi hmanga sawngbawl lai
Sawhthing - Buhpawl/Di a mulching (khuh hnawn)
2. Leilung sawngbawlna :
Leilung sawngbawl nan hian
Trichoderma
harzianum
/Viride 10g leh bawngek
leitha/Vermicompost
100g
hman
a
ni
a.
Hetianga
chawhpawlh sa thum khat vel
zel chu sawhthing linna bul tin
ah lin pahin chawhpawlh a ni.
Hemi bakah hian di/buhpawl
hmanga khuh (mulching) a ni
bawk.
3.
P.P. Chemicals (Natna
/Rannung
eichhetu
laka
venna) Kah dan : A tam hri
leh leaf spot (a hnah rau) laka
ven nan hian a chi sawngbawl
piah lamah, natna alo lan
veleh Bavistin leh Ridomil (2g
leh tui 1 lt chawhpawlh) in ni
7 inkar danah vawi 3 kah a ni.
A bulbal kertu lung leh a
zik/kung kertu pangang te hi a
larzual an ni a, hetiang
eichhiatna hnuhma hmuh tura
lo lan veleh Chlorpyriphos
(2ml leh tui 1 lt chawhpawlh)
leh Carbaryl (2g leh tui 1 lt
chawhpawlh) in ni 14 inkar
dan ah vawi 3 kah ani.
A chunga technology
kan tarlan tak bakah khian
sawhthing chin dan pangngai a
kan tih thin, hlo thlawh leh a
rihvur (earthing up) te chu,
dan pangngai a tih vek a ni. A
chi lin zawh hnua di/buhpawl
hmanga mulching tih hian hlo
thlawh tur a tih tlem bakah,
khuh (mulching) ve lohna ai
chuan sawhthing pawh a
chawr hma zawk hle a ni.
Results : He experiment hi,
Demonstration
-
cum
-
Instructional
Farm,
KVK
Kolasib a tih ni in, kum hnih
chhung enchhin a ni a, a hnuai
a hmuhchhuah (results) hian
zoram loneitute, a bik takin
sawhthing
chingtuten
kan
ngaihdan nghet tak pakhat „a
hmun ngai a sawhthing, a kum
zawna chin chu a tam ngei
ngei‟ tih ngaihdan kan neih hi,
kan enkawl danin a zir phawt
chuan a dik kher lemlo a ni tih
hmuhchhuah a ni. Amaherawh
chu, sawhthing hi leitha (plant
nutrients) eiral thei tak „heavy
feeder‟ thlai a nih avangin,
uluk taka leilung hi sawng-
bawl a nih loh chuan a natna
leh eichhetu rannung lakah
venghim thei mah ila, a hmun
ngaia chin nawn hi chuan a
thar hlawk zawng hi a
tlahniam ngei a ni tih he
experiment/research
result
atang hian hmuhchhuah a ni
bawk.
Kum hnih (2Yrs.) Research Results :
Parameters (A teh fung)
Kum
khatna
(1
st
yr)
Kum
hnihna
(2
nd
yr)
Natna kai
Rannung eichhiat
Bul khata thar zat (Average)
Bul khata peng awm zat
(Average)
Bul khat a
ṭ
anga thar tam ber
Ram 1 Ha. (Tin 3 hmun) a
tharchhuah zat
1.2%
2.13%
423 g
19.3 Nos
1760g
313.3qts
3.22%
4.3%
226 g
19 Nos.
967g
225.4 Qlts
BAWRHSAIABE HLAWK ZAWKA CHIN DAN
Dr Rohit Shukla
SMS (Horti.) KVK, Lengpui
Ph. 9436158902
Tarlan Chhan :
amit District ah pawh bawrhsaiabe (Be nal) hi chawhmeh
pawimawh tak niin fur laia chin thin ani ber. Kan tihdan ber
chu tlangram loneihna hmuna chin tel ve thin a ni. Chuvangin
KVK, Mamit District chuan FLD (Front Line Demonstration) tiin
hlawk zawka chin theih dan a ngaihtuah a. A hnuaia mi ang hian
loneitute huanah enchhinna hlawhtling taka neih a ni.
A chi thlan : Yellow vein
mosaic natna do thei chi -
Parbhani Kranti chi chin a ni.
A ram sawngbawl dan : A
chinna tur ram chu a chi chin
hmain vawi 3-4 lai lo leh phut
hman a ni.
A chin dan : Thlai chi chu
June thlaah chin tan a ni a, a
tiah that nan leh tui tam lutuk
paih then nan thlur pawng
siam tlarah chin a ni. A bi
inkar hlat zawng chu 60cm x
30cm a phun in ram hectare
khatah kung 55000 a awm.
Hectare khat chin nan a chi
10kg a tawk. Thlai chi chu
chin hma in a tiah that nan leh
a zung natna laka a him nan
0.2% Bavistin tuiah zan khat
chiah a ni. Lei chu Furadon
@20-22kg/ha in chin hma in
pawlh a ni. Hei hian thlai
rulhut
leh
lei
atanga
inkaichhawn theih natna tam
tak lakah a tir kar 4-5 vel a
veng ani.
Thlai
chaw
ṭha pek :
Bawrhsaiabe chin hian leitha
pek hi a pawimawh em em a.
Thlai chinna hmun buatsaih
laiin bawngek leitha 20 tons,
60kg
nitrogen,
60kg
phosphorous leh 60kg potash
ram hectare 1 hisapin pek a ni.
Nitrogen
la
bang
zawng
chanve chu a par dawnah pek
leh a,a chanve dang leh chu a
rah insiam dawnah ni 10 kar
danah vawi 3 kah tur a ni.
Enkawl zui : A hnah tak lo
chhuah hnu ah a bit lutuk lai te
chu paih thawl a ni. Chin
atanga ni 20 ah hlo thlawh a ni
a, a kung buk in hnim a dip
theih hma hian vawi 3-4
thlawh a ni.
M
A seng leh a thar hlawk dan :
Ni 52 a upa an nih in
bawrhsaiabe hi a par tan a, a
par atanga ni 5-7 ah a lawh
theih a ni. A rah hi a no that
laia lawh thin a ni. Zan lamah a
than nasat avangin zinga lawh
a ni. Hetiang anga kan chin
hian hectare khatah 96 quintals
a thar a, hei hi control ai chuan
a sang zawk em em a ni.
A
thar
dan
leh
a
inthathleih dan chu a hnuaia
table ah hian tarlan a ni.
Table : a thar dan leh a inthat hleih dan :
A tehfung
Tihdan ṭha
zawka chin
Loneitu chindan
pangngai
A rah sei zawng
13.5 cm
10.5 cm
A rah rih zawng
16 gm
12 g
A thar zat
96q/ha
71q/ha
KVK Lengpui in bawrhsaiabe a chinna hmun
AGRO-FORESTRY AWMZIA LEH
PAWIMAWHNA
Lalrinsangi
SMS (Agro.Forestry) KVK, Lengpui
Ph. 9862047718
Tarlan Chhan :
ui hi kan nun nan leh ei leh bar a kan intodelh nan a thil
pawimawh ber ani a, Ram kan tih chereu na hmunah chuan
ruahtuiin lei chunglang tha zawng zawng a luan ral pui bakah
ruahtui lo hip lut tu tur thing an awmloh vangin ruahtui chu a
luangral ta mai mai thin a. Ramngawte hian leiin tui a painaah a
tanpui nasa em em a, lei chunglang tha luangral mai tur a veng
bawk a. Thing kan tih chereu loha uluk tak a kan humhalh hian
ruahtui luangral tur an lo hip khawl ve a, chu chu muangchangin an
pe chhuak leh thin ani.
Kan ram tih chereu tawh leh ram awl enkawllohte siamtha
leh tur chuan ramngaw siam thar leh hi thil tangkai berte zinga mi a
ni. Ramngaw siam leh tur chuan uluk zawk leh awmze nei zawka
kan siam thar leh a pawimawha. Agro-Forestry hmangin awlsam
leh tha zawkin ramngawte kan siam thar leh thei a ni.
Ram ngaw ti chhe lo thei ang bera thlai chin hi tih ngei a
hun ta
T
Agro-Forestry
chu
engnge kan tih chuan, thlai chi
hrang hrang, thingte, maute leh
ran
vulhte
hmun
pakhata
awmze neia chin pawlha, a ram
leilung thatna ti tla hniam silo,
loneitu tan a hlawk zawk bawk
si a lo neih dan a ni a. He
loneih dan hi thil harsa nilo a,
ram leilung ven
ṭ
hat nan a tha
leh hautak lo tak a nih mai
bakah kan mamawh chi hrang
hrang, ran chaw, thingtuah tur
leh eitur chi hrang hrang
hmuhna awlsam tak a ni bawk
a ni.
Agro-Forestry
thil
tum
tlangpuite chu :-
(1)
Hun
reilote
chhunga
hmun pakhat atanga thingtuah
turte meihawl etc thar chhuah.
(2)
Lei
chunglang
tha
luangral tur venhim.
(3)
Lei thatna chhe tawh
siam
ṭ
hat leh.
(4)
Loneitute tana eizawnna
siamsak.
(5)
Boruak thianghlim siam.
(6)
Khaw lum lutuk tur
venhim.
Agro - forestry hi kalpui
dan chi tam tak a awm a, a
tlangpui te chu :-
(1)
Shifting
cultivation/
jhum cultivation :
Hei hi Mizoram a kan lo
neih dan ang hi a ni mai a,
amaherawhchu, kan lo neih
dan pangngai ang hi chu lei in
a ngeihlo in lei a da hma a,
loneitu in a huanah thing thang
duh chi phun kual se chu mi
karah chuan thlai ching se, a
kum leh a hmun hrana lo vah
hunah pawh thingkung awmsa
te vat chereu vek lo in humhalh
zawk se lei in a that phah zawk
ang a, thlai pawn an that phah
zawk dawn ni.
(2)
Taungya cultivation :-
Sawrkar ramte mimal
hnenah an hman hawh tir a,
ram hmang hawhtu chuan
thing
ṭ
iak a phun tel ngei ngei
tur a ni, chung thing phun
karah chuan ama duh zawng
thlai a ching ve thei a, loneitu
ram neilo te hnenah ram chu
kum engemaw chen a hawh tir
a, Thing phun tur hi sawrkarin
a tum a, a enkawl leh thlawhfai
chu loneitu in a tum thung thin
a ni.
(3)
Silvi-Pastoral system :-
He system ah hi chuan
thingkung leh ran chaw a tan a
hman bik thlai an chin pawlh a,
he system in a tum chu
thingtuah tur leh ran chaw
awlsam taka neih a ni.
(4)
Silvi-Agricultural
system :-
Thing tangkaina tam tak
nei (multipurpose trees) an tih
ho te leh thlai hmunkhat a
awmze nei a chin pawlh a ni.
(5)
Agricultural crops with
commercial trees :-
Commercial trees kan tih
ho entir nan - Coconut, Kuhva
te hi an puitling har a, an
thanlen chhung a loneituten
sum an lakluh nan thlai nen a
chin pawlh hi thil tha tak ani a,
heng thingte hi khat taka phun
an nih thin avangin an thanlen
hma chuan thlai dang a karah a
chin theih a, an lo
t
hanlen a
azar te an lo chhuah tam chuan
lei a khuh bo vek thin vangin
an puitlin hma chuan thlai nen
an chin pawlh thin.
(6)
Intercropping
with
Horticultural trees :-
Thei thenkhat entirnan -
Balhla,
Thingfanghma,
Lakhuihthei te hi thing nen a
chin pawlh theih a, thing
thenkhat thang muang chi leh
rah chhuah har chi te nen chin
pawlh thin an ni.
Eg : Apple, Theifeihmu, Theite
etc.
Agro-forestry
system
zawng zawng ah hian Thing hi
a pawimawh ber a tih loh theih
loh a, chuvangin kan thing
phun tur te kan thlan uluk a
ngai hle mai a, thing
t
angkaina
tam tak nei chi kan thlan a
pawimawh a (Eg : Japan
zawngtah,
Neem,
Makpa-
zangkang etc) Heng thingte
hian lei an tih
t
hat mai bakah
an thang chak em em bawk a
ni. Kan thing phun te chu bit
lutuk loin kan phun ang a, an
bit lutuk chuan a hnuaiah thlai
an to tha thei dawn lo a, thing
leh thlai kan chin pawlh dawn
chuan thingte chu 4-5m vel zel
a kar hlat a phun a
t
ha. Thing
hnah tla te hi an lo tawih hian
lei an titha sawt a, Chubakah,
lei in hnawng a pai theihna ah
nasa takin an tanpui bawk.
Thingkung
awmsa
te
hi
humhalh ila, kan ram leilung a
ṭ
ha sawt ang a, Agro-forestry
system hmang uar deuh deuh
ila. Ram leilung tichhe silo in a
siam tha zawngin lo kan nei
thei dawn a ni.
KM-10 KHUA A STRAWBERRY CHINGTU
HLAWHTLING PU LALSIAMA
S.Sisi
SMS (Horti.) KVK, Saiha
Ph. 946149530
Tarlan Chhan :
u Lalsiama hi KM-10 (Niawhtlang-III) a cheng niin, pa taima
tak huanthlai siam leh ran vulh a hun rei tak ei lo zawng tawh a
ni. KM-10 khua hi Saiha atanga 18KM vela hla a awm a ni a, chhun
boruak lum zawng hi 22
℃ - 25℃ ani a, zan boruak lum zawng hi
70
℃ - 13℃ a ni. KM-10 ah hian Strawberry chin a that leh that loh
KVK, Saiha chuan enchhinna neiin kum 2010 khan Pu Lalsiama
huanah hian bul 600 (strawberry var. Sweet Charlie) kan chin tir
tana, chuta tanga alo hlawhtlin chhoh dan han tarlang ila.
Introduction :
Pu Lalsiama hi kum
1950 khan Niawhtlang ah alo
piang a, Pi Sithluaii nen innei
in fa paruk an nei a. An
chhungkua hi an tangrual
thiam in entawn tlak tak an ni.
Huan siam leh ranvulh lama
mi tui tak a nih avangin kum
1982 kha Niawhtlang atangin
KM-10 ah an rawn pem thla a,
helai hmunah hian Huan thlai
atanga eizawnna nghelnghet
neih tumin nasa takin a bei a,
vawiin ni thleng hian KM-10
ah an la khawsa a ni.
Huan siam lama a hmalakna :
Kum 1982 atangin KM-
10 ram ngaw chhah deuh chu
a vat tan a, A kum leh atangin
vawk vulh lampangah a tui
avangin bul a tan chho ta a. Pa
taima a ni bawk a, kum khat
hnuah chuan vawk sawmsarih
leh pasarih (77 nos.) lai alo nei
hman a, phur takin a enkawl a
ni. An ei leh in te a hautak
avangin a buaipui nileng thin
a. Chutia phur taka a enkawl
lai chuan vawk pul hri an kai
a, a vawk zawng zawng chu
an thi fai ta vek a. A lunghnur
in a beidawng ta em em a,
kum thum zet a bansan hnuah
kum 1991 atangin huan ram
chu tifai tan in an eikhawp
thlai - antam, mai-an leh
zikhlum chu a ching tan leh ta
a. Kum 1997 khan vawk paruk
la lehin bul a tan tha leh a,
mahse a hun kal tawh hnu a
ngaihtuah chuan a rilru a
hahdam thei tak tak tawh lova;
P
chuvangchuan a vawk pawh
chu a tiral leh ta vek a. A kum
leh atangin thlai leh theirah
lampang
ah
theihtawp
chhuahin hma ala leh tan ta a.
Serthlum a ching hmasa bera,
nimbu,
hatkora,
kawlthei,
apple,
plum,
lakhuihthei,
lamkhuang leh fu te ching in a
hlawhchham ta vek a. 2006
atangin sapthei ching tanin
theihtawpin hma ala leh ta a,
sapthei alo rah a a lawm em
em a, 1kg. ah Rs.10 a hralhin
Rs.8000 a la lut hman a,
amaherawhchu a kum 3 na ah
chuan a tam leh ta vek thung a
ni. Kum 2009 ah grape phun
tur
(cuttings)
Champhai
atanga chah chhuakin bul 170
a phun ta a, a kum leh ah
chuan bul 560 chu alo phun
tling leh ta mai a. A nung that
viau laiin a zung a kaih tha
theilo a, rah tur awm lovin a
ral leh ta vek a ni.
KVK, Saiha in hma a lakpui
dan :
Kum
2009
atangin
KVK, Saiha in Pu Lalsiama
huanah enchhinna chi hrang
hrang
kan
nei
tan
a.
Bawrhsaiabe
(Varietal
evaluation of okra), purun sen
(introduction
of
onion
cultivation), coriander (low
volume high value crops) te
chin tir a ni. Purun sen (var.
Matahari) hi an la chin ngailoh
anih avangin an phur em em a,
a rah pawh a tui in a lian em
em a ni. Kum 2010 ah purun
sen hi hralh tan in kg1 ah
Rs.40 zela hralhin cheng
Rs.40,000 man hu an hralh
chhuak a ni. A kum leh ah a
chi tha an hmuh theih loh
avangin an ching chhunzawm
thei tawhlo a ni.
Strawberry chin tan dan :
Kum 2010 October thla
alo vei a, KVK,Saiha chuan
strawberry bul 600 pe in hma
ala chho leh ta a. Strawberry
tiak (tissue cultured plantlets)
tereuh te te a hmuh in a phur
lo em em a, a phun nun leh
enkawl hlawhtlin inbeisei lo
deuh in a phun tan ve a.
Aizawl atangin motor in
kawng thui tak leh nisa hnuai
ah (transportation shock) rawn
phur phei a nih avangin a hmel
hem nasa in a hnahte pawh a
tliak nasa hle a. Bul 500 chu
phun nung thei hram in bul a
tan chho leh ta a. Terrace lei ti
vung in a phun a. Mulching
atan
polyethylene
dum
hmangin a khuh ta a. A lei a
dur that em avangin leitha
pawh hmang lem lovin a phun
ta a. Tui hi sprinkler hmangin
zing leh tlaiah a pe thin. KVK,
Saiha ten a hmun ngeiah kalin,
a phun dan leh a enkawl
chhunzawm dan chi hrang
hrang kan han hrilh/zirtir thin
a. Pu Lalsiama hi phur lo hle
mahse KVK lamin phur tak
leh a hun takah a strawberry
hmunte kan han tlawhsak thin
avangin theihtawp a chhuah
chho ve zel a. A rah hmasa a
han hmuh chuan ani pawh a lo
phur chho ve tan a.
Kum 2011 March thla
atangin hralh tham alo rah
chhuak tan ve ta a, hralh natur
lamah engmah harsatna a neilo
mai nilo in aleitu tur te duh
khawp an pek thei lo zawk
avangin an phur ta em em a ni.
An huan ram te zauh belh in
terrace thar te an laih belh ta a,
bul 2000 phun belh in,
azavaiin bul 2500 chu alo nei
tling ta a. January thla atangin
December thla inkarah cheng
₹30,000/- ala lut a ni. Kum alo
thar a, January 2012 atanga
December
2012
thleng
strawberry atanga an pawisa
lak luh zawng zawng chu
cheng ₹70,000/- a lo tling ta a.
Phur em em in August thla
atangin apeng phun belh leh in
azavaiin tunah chuan bul
9,000 alo nei tling ta a. Kum
2013 January thla alo ni a,
strawberry chu hralh leh tanin
April thla thleng (4 months)
an hralh na zawng zawng
cheng ₹3,00,000/- (3 lakhs) a
tling khawm tawh a ni. Tunah
la hralh mek zel in pawisa
dang pawh la lakluh zel an in
beisei. Saiha bazaar ah hralh
tan in tunah chuan Lawngtlai,
Lunglei leh Champhai thleng
pawhin a thawn chhuak tawh a
ni.
Khaikhawmna :
Pu
Lalsiama
hlawh-
tlinna
hi
Krishi
Vigyan
Kendra, Saiha District te
chuan lawmpuiin vawiin ni
thleng hian a hmunah kalin a
hmalakna kan han enpui zel a,
harsatna a tawh ang ang te a
hmun
ngeiah
kalin
a
harsatnate kan sut kian sak
thin a ni.
Pu Lalsiama strawberry chinna hmun, Km - 10 (Nihawhtlang)
PIG Feed Supplement
(Vitamin leh Minerals) tangkaina leh thatna
Dr. David M.S. Dawngliana
SMS(AH&Vety) KVK, Hnahthial
Ph. 8974242814
Tarlan Chhan :
ndia hmarchhak a State hrang hrang a kan vawk vulh te hian
Minerals an tlachham ti ila a sual awm love. A bikin Mizoram a
kan vawk vulh za a sawmriat atanga sawmkua pakhat (80-91%) te
hian mineral (Manganese leh Zinc) hi an tlachham a ni (Kumaresan
et al.). Vawk in minerals an mamawhna hi an awmna leilung leh
boruak azirin a danglam thei a ni.
Minerals hian ran taksa
ah hian hnathawh pawimawh
tam tak a nei a, a tlachham te
chu chaw eng ang pawn ei duh
mahse an thang chak lova, an
lian harin an puitling har em
em thin. Tin, an ruh te a chak
lova ruh lam natna avanga
ding hlei thei lo a bawksawp
te pawh an awm nual thin a, a
hun lovah hlawk lo taka tihral
te pawh a ngai thin. Hei hi ran
vulhtu tam takte harsatna a ni
fo thin. Minerals hi chi hnih a
then a ni - Macro minerals
(Calcium,
Potassium,
Phosphorus,
Magnesium,
Sodium)
leh
Micro/trace
minerals (Zinc, Iodine, aia
Vawk than chak nan leh hrisel nan vitamin leh mineral pek thin
tur a ni.
I
Manganese,
Iron,
Copper,
Selenium). Micro/trace mine-
rals te hi taksa rih zawng Kg1
ah 50mg aia hniam zawkin a
awm a, hei hi ran taksa than
leh nan a tlem avangin leh ran
taksa ah hian minerals hi a
insiam loh avangin a hranpa a
chaw a pek tel a ngai thin ani.
Vawk vulhtu tam tak te
tan Compound feed/Pig feed
kan tih ang chi te hi pek reng a
har thin a, a then chu pe ngai
miah lo te pawh kan awmin a
rinawm. Hnimhnah chi hrang
hrang, changel, taife/zu fe te
kan pe tlangpui. Hengte hi a
tha lo kan tihna a ni lo a, kan
chaw pekte hian ran taksa in a
mamawh zat minerals a pe
chhawng em tih hi kan ran
vulh te enin a hriat theih awm
e. Ran chaw a kan hman thin
hnimhnah te hi a tona leilung
leh boruak a zirin minerals a
pai tamin a pai tlem thei a ni.
KVK, Lunglei District
chuan hei hi ngai pawimawhin
uluk taka enchhinna neih a ni.
Vawk chi khat Hampshire
(Zak rang) leh Large white
Yorkshire
(Vawk
Var)
thlahpawlh, thlahnih a upa, a
pa til lak ve ve, chaw
pangngai pek ve ve te ah
minerals pek tel leh pek tel loh
inthat hleihzia chu group hnih
a thenin enchhinna atan hman
a ni. A hnuaia tehfung hmang
hian enchhinna chu neih a ni.
Sl
No
Minerals Pek (Treatment)
Minerals pek loh (Control)
1.
Rulhlut hlo pek
Valbazen 150 mg @ 10mg/kg
bwt thla hnih na Valbazen
600mg @ 10mg/kg bwt thla
nga na leh thla riat na ah
Rulhlut hlo pek
Valbazen 150 mg @
10mg/kg bwt thla hnih na
Valbazen 600mg @
10mg/kg bwt thla nga na leh
thla riat na ah
2.
Minerals pek hun chhung : thla
ruk
Nil/Pek loh
3.
Minerals pek zat @ 10-15 gm
ni khatah vawi khat thla thum
chhung @ 30-35 gms ni khatah
vawi khat thla thum chhung
Nil/pek loh
4.
Ni 15 dana taksa than/rih
zawng (gms): 302 gms
Ni 15 dana taksa than/rih
zawng (gms): 258 gms
5.
Thla riat/talh rual an niha Kg
zat: 72.48 Kgs
61.92 Kgs
Tlangkawmna :
Thla
riat
chhung
enchhin a ni a, thla riat/talh
rual an nih in Feed supplement
a chawm Vawk hi Feed
supplement pek loh vawk aiin
Kg 10 leh gram 56 in a rit
zawk. Chumi awmzia chu
Vawksa Kg 1 ah cheng zahnih
(₹200)
a
hralhin
cheng
sanghnih za leh sawmpahnih
(₹2,112/-) in a hlawk zawk
tihna a ni.
Compound
feed/Pig
feed kan pe ngai lo/pe thei lo a
nih pawhin Vitamin leh feed
supplement (chaw a damdawi
pawlh chi) hmangin harsa lo
tak leh senso tlem zawka
hlawk taka vawk vulh theih a
ni tih hi KVK, Lunglei District
chuan a enfiah a ni.
LO HRIA LA HMANG TANGKAI TA CHE
1. KVK “Krishi Vigyan Kendra” hi kuthnathawktute tan
“thiam zirna hmun” a ni
2. Mizoramah KVK 8 (District tinah) a awm mek a, KVK 7 te
hi Directorate of Agriculture (R&E) enkawl niin KVK 1 hi
Central Agriculture University enkawl a ni.
3. Lo, huan, ranvulh, sangha khawi, ei leh in tur siam dan etc-
ah harsatna I nei emaw hmasawn emaw i duh chuan I
awmna atanga KVK hnai ber pan thin la i mamawh ang zel
chhanna leh puihna I hmu ngei ang.
4. Rahbi nghet siama eizawnna ngialnghet neih i duh chuan
tunlai thiamna tharlam ber kawltu Directorate of Agriculture
(R&E) leh a enkawl KVK te hi lo bel chiang la, hmang
tangkai ve ta che.
„ VANARAJA „
AR SA TUI LEH TUI TAM
Sayed Khalid Ahmed
SMS (A.Sc.) KVK, Khawzawl
Ph. 986231702
Tarlan Chhan :
izoram kut hnathawktute hian hmanlai atang tawhin ran hi an
lo vulh tawh thin a, amaherawhchu mumal taka ran chite
thliar bik awm lovin an hmuh ang ang leh a awm awm an vulh mai
thin a ni. Thiamna te alo sang zela, kuthnathawktute pawhin mumal
tak leh thlan bik neiin rante pawh an lo vulh tan ta a. Chung zingah
chuan Ar hi an vulh nasat berte zinga mi pakhat a ni.
Kan hriat theuh angin Ar kan sawi hian kawh bik pahnih kan
nei a, a sa ei atana kan vulh; ni reilote chhunga Kg 2 chuang te
pawh ni thei (Broiler) leh Ar tui tam thei chi; kum khata 300 - 320
Vanaraja ar vulhna hmun KVK, Khawzawl
M
tui thei (Layer) kan tih te hi an
ni.
Amaherawhchu
tunah
chuan kan ar vulh te hi kum
tluana tui turin kan beisei
bakah, a sa ei tlak leh
duhthusam a tui tam kan lo
duh a, chumi harsatna su kiang
tur chuan Project Directorate
on Poultry Hyderabad chuan
thiamna hmangin Ar chi tha
tak „Vanaraja‟ ti a kan hriat
(Dual purpose), a tui tam leh a
sa ei tlak tak chu kum 2001 ah
khan an hmuchhuak ta a .
He Ar chi hi zo Ar te
anga vulh thei mai tura ngaih a
ni a. Zo Ar te nen pawh inanna
tam tak an nei a ni. A bik takin
a sa tui danah leh rawng
(colour) in thliar danah te zo
ar nen an in ang hle.
K.V.K.
Khawzawl,
Champhai District, hmalakna
hnuaiah
he
Ar
chi
tha
„Vanaraja‟ hi kum 2012 atang
khan enchhinna neih tan a ni
a. Kan kuthnathawk tute
pawhin Ar puitlin hma danah
te leh, a tui tam theih danah te,
zo Ar aia a lo len theih danah
te an bengvar tan hle in alang.
A vulh dan chungchangah
erawh chuan fimkhur deuh
chu angai a, Vanaraja Arpa hi
kar riat (8) velah chuan ei an
tling ve der tawh a, a nu erawh
chuan kum khatah 180-220 vel
lai an tui thei thung. A
duhawmna em em chhan
pakhat chu zoar pangngaite
vulh anga zalen taka chhuah a
(backyard poultry), a chaw te
pawh zo Ar anga pek pawhin a
vulh
theih
a
ni.
Amaherawhchu hlawk taka
vulh duh erawh chuan dan
pangngai tak leh chiangkuang
taka ar vulh dan hriat a tul a
ni.
A bul tan that a ngai :
Ar vulh hlawk tur chuan
a bul tan that a ngai a. A
vulhna
hmun
hi
sazu,
chaichim leh a tichhe thei thil
dang lakah a him tur a ni, a
phui tha in ruah lakah pawh a
hul tur a ni.
Ar in buatsaih :
A pawimawh ber chu in
hrisel an mamawh a, Ar in chu
ti thianghlim turin, phiahfaia a
chhuat vel te chinai theh
hmasak vek ani a, hei hian hri
lengvak tam tak lakah Ar chu
a venghim thin a ni. Chutianga
kan tihfel vek hnuah kar khat
chhung a ruakin kan dah leh
phawt a.
Arte dah hma hian Ar in
chhuatah a awngphah ve tur
Favai leh Thingzainawi ni a
pho ro sa chu inches 2-4 vel a
chhahin phah chhuah vek a ni
a. Tin, he thil phah chungah
hian
lehkha
phek
emaw
chanchinbu phek (Ar note ten-
achhuat phah ei loh na turin)
phah chhuah leh vek a ni.
Ar thum (Brooding) :
Ar note chu a keu tirh
atanga kar 4-6 thleng uluk
takin kan enkawl a. Ar thum
chu an vah darh lutuk lohna
turin leh thildangin a tihbuai
loh nan lehkhakhawngin kan
hung hrang bik a, an tam dan
leh an than dan a zir zelin kan
ti zau belh a. A thum a nih lai
hian sik leh sa a pawimawh
em em a, a bik takin thlasik lai
phei chuan vawt antih lutuk lo
nan Electric bulb watt 100
(hmun khatah 3 vel) hi chhit
sak an ni a. An khawsakna chu
a lum leh lumloh te kan endik
sak renga achhan chu, boruak
a lum emaw a vawh lutuk
emaw chuan an than a ti thuin
an thih phah thei hial a ni. A
in tur hi ar note kan dah hmain
darkar 24 chhung kan lo chhi
lum lawk a ni. “Ar note te hi
an tawm khawm tel tel a nih
chuan vawt an tih vang a ni
thei a, chutiang a nih chuan an
electric bulb kha watt sang
zawk hman mai tur a ni,
amaherawhchu, eng an kian
hlat san a nih erawh chuan
lum an tih vang a ni thei, an
eng watt chu tihhniam sak leh
mai tur a ni”. Electric bulb te
hi an intih lumna mai a ni
lova, an than that nan pawh
eng hi a pawimawh em em a
ni tih hriat reng a tha. Eng tih
lum nan a hman chu kar thum
chhung kan chhit sak a. Ar
inah hian boruak luhna tur
„Ventilation‟ tha tak siam a ni
a, a pawimawh em em bawk a
ni. Boruak thianghlim a dawn
that theih loh chuan an
hriselna in a tuar thei a,
chubakah ar-in chhuat atanga
Ammonia Gas lo chhuak
chuan natna hrang hrang a
tichhuak thei a ni. Ar note
dahna hmun zau zawng hi a
note pakhat zel atan ft 1 sq.
bial vel kan hmang a ni.
Ar chaw leh tui pek :
Ar note hi ni 7 (sarih)
atanga ni 10 (sawm) chhungin
ar
chaw
(Concentrate)
pangngai (starter) pek an ni a.
Ni sawm (10) hnuah a chaw
leh tui pek na hmun pawh a tul
dan a zirin kan zauh zel a ni.
An chaw tur hi a thar tha leh
hrisel tha ngei pek an ni. Ar
than that nana thil pawimawh
ber pakhat chu tui thianghlim
hi a ni. Ar note hi a taksa rihna
80% (zaah sawmriat) tui a nih
avangin, a tet lai phei chuan
tui
thianghlim
hi
an
mamawwh zual a, vawikhatah
a in tam lo na a, a in tur erawh
chu kan dah sak reng a ni.
Ar-in chhuat phah dan :
A chenna atana thingzai
nawi leh Favai hman hi ro tha
tak hman a ni a. A lo hnawng
deuh leh huh a awm chang
chuan kan paih faia a, a ro in
thlak zel a ni. A chhuat phah a
lo hnawn chuan natna chi
hrang hrang a hring chhuak
thei. Chung natna zing a
hlauhawmtak
pakhat
chu
coccidiosis natna a ni. He
natna hi a hlauhawmin ar note
in an thih phah thei a ni. He
natna hrik hi ar-in chhuatphah
hnawng atangin a in thlahpung
chho thei a. He natna hrik hi a
lo lang chhuak anih chuan,
Coccidiocidal damdawi in a
ven him theih a ni.
Kan ar-in chhuatphah a
hnawng lutuk em tih hriat nan
chuan, a chhuat phah chu kut a
tham khawm a, na taka hmer a
chhuat a thlak tur a ni. Kan
chhuat phah tham khawm ah
khan kan kutzungtang thla a
lang a nih chuan a hnawng
tawh tih na a ni a, a thlak a
hun tawh tih na a ni.
A enkawl dan dang :
Ar note te chu a tih
keuna farm rintlak tak atanga
lei
a
nih
chuan
Marek/Ranikhet (a pul hri)
natna venna pek sa vek an ni
anga, amaherawhchu ar note
chu mimal in a kan tihdan
Ar pakhat zelin hmun an mamawh dan tlangpui :
Upat
lam
(kar)
Hmun
awh
(zat (Sq
ft))
Chaw pekna
(zauh zawng
cm)
Tui pekna
(len zawng
cm)
0-4
0.5
2.5 1.5
4-8
1.0
5.0 2.0
8-12
2.0
6.5 2.5
pangngaia arpui awpkeutir a
nih chuan Marek natna venna
a chiu ngei ngei tur a ni. Hemi
zawh hian Ranikhet natna
venna a chiu leh tur a ni.
Veterinary Department in hri
danna hi a thlawn in an pe thin
a ni.
Heng bakah hian Ar chu
a hriselna a tha leh that lohte,
tui an kham tawk em tih te en
ngun tur a ni. Tin, Ar hi a
hrisel tha lo deh an lo awm nia
kan hriat chuan dah hran vat
tur a ni. A lo ngui riau emaw,
a mit a chhin diar diar te, a
thla a tih parh peih meuh loh
te, chaw a chuk that duh loh
te, kawthalo leh rual ban lo
bik riau a a awm te hian, ar
dang ten an kai darh lohna
turin dah hran vat tur a ni, ran
doctor te rawn tur an awm a
nih chuan rawn vat tur a ni.
Tual Ar ang a enkawl dan :
A chunga kan tar lan
tawh ang khan „Vanaraja‟ ar te
hi zo ar te angin an vulh ve
theih a ni. A chunga Ar note
kan lo enkawl dan kan tarlan
bakah hian „Vanaraja‟ ar a lo
upat chhoh chuan Layer chaw
(Concentrate feed) kan pe thei
a. Ar note enkawlna hmun
atanga tual ar vulh anga kan
chhuah zalen hmain, pawn
boruak sik leh sa tawrh tir
phawt tur a ni. Pawn boruak a
lo nel hnuah chuan , amahin in
bul velah te chaw a zawng ve
thei tawh ang. Kan ar tlat tirna
hmun vel a chaw leh hnim
hring te a tam dan a zirin, a
mamawh tawkin chaw kan pek
belh thin tur a ni.
Kar 12 na a a rih zawng :
A pa 2.77kg.
A nu 2.25kg.
Ar hriselna Venhimnana Vaccine pek dan :
Damdawi
A pek dan
Upat zawng
MD
Vun leh ti sa inkar
Ni khat
RDlasota
Hnar atangin
Ni sarih
RD R2B
Vun leh tisa inkar
Kar 8 atanga kar 10
Vanaraja ar dinhmun leh a zia :
A keu theih zat (%) 75%
A thi zat (%) kar rukna thlengin 7% aia
tlem
Vanaraja ar An than dan tlang pui KVK farm Condition :
Ni khatna 35g
Kar hnihna 163g
Kar lina 493g
Kar rukna 857g
Kar riatna 1300g
China thufing
“Ni khat hlim I duh chuan vawk
talh la, thla hnih khat hlim I duh
chuan nupui nei la, kumkhua a
hlim I duh chuan huan nei rawh
”
ENG VAWK CHI (BREED) HI NGE HLAWK
BER ANG LE?
Dr. Michelle C. Lallawmkimi
SMS (AH&Vety) KVK, Kolasib
Ph. 9436155858
Tarlan Chhan :
awk vulhtu thahnem tak kan awm tawh a, a hlawkna hria tam
tak kan awm bawka amaherawhchu, vulhtu tam tak hian eng
chi ber hi nge hlawk kan la hre meuh lo. Tuna Mizorama kan vulh
tam berte chu Cross Breed Large White Yorkshire (Vawk var),
Cross Breed Hampshire (A dum tial), Zo Vawk/Tuikuk Vawk,
Burma Vawk te an ni. Kolasib KVK chuan zir chiangin eng ber hi
nge Farmer tan hlawk kan zir chhuak a ni.
ENCHHINNA :
Chi (breed) hrang hrang kan tarlan zinga hlawk zual chi hnih
thlanchhuah a vulh an ni a chu chu Cross Breed Large White
Yorkshire (a var chi) leh Cros Breed Hampshire (a dum a var tial)
te an ni.
Cross Breed Large White Yorkshire Leh Hampshire vulh kawp
V
Vawk chi tha Large White Yorkshire
Hemi chi hnih hi uluk taka enkawl ni in enchhinna hrang hrang neih
a ni a. Kan enchhinna pawimawh ber chu thla tin an than dan (body
weight performance) tehna lak a ni. Hemi enchhinna neih hun
chhung hian uluk leh regular taka damdawi (rulhut leh a tul dang an
mamawh zualte) pek an ni. Farmer ten uluk takin KVK Kolasib
Vety Daktawr thurawn zawmin he practical hun chhung hian man
an la bawk. He Vawk chi hnih te hi thla kua (9) chhung vulh an ni
a. Thla tin an than that dan khaikhin (compare) an ni.
OFT Result chu a hnuaia tarlan ang hi a ni-
Table 1: Cross breed Hampshire leh Cross breed Large White
Yorkshire-te rih dan khaikhinna
Kum zat
(a thla in)
Rih dan (kg)
Cross breed Cross breed Large White
Hampshire Yorkshire
(A dum tial) (Vawk var)
Thla 2
8.50 8.43
Thla 3
Thla 4
Thla 5
13.61 12.49
18.26 16.29
23.16 22.63
Thla 6
Thla 7
Thla 8
29.73 26.41
35.83 33.21
43.76 41.56
Thla 9
53.84 48.39
TLANGKAWMNA:
He kan OFT atang hian KVK Kolasib chuan Vawk vulhtute tana
tangkai tak kan hmuchhuak in kan hria a kan data tarlan ang khian
eng chi (breed) zawk nge Farmer tana hlawk ber chu chiang takin
kan hmu thei awm e. Farmer uluk zual phei chuan chaw leh
vitamin, rulhut damdawi regular takin an pe a, hei hian nasa takin
an tan hlwkna a pe bawk a ni. Chivangin duhthusam chuan, a chi
thar thlan bakah damdawi an mamawh leh chaw tha kan pek theih
phei chuan nasa takin kan farmer ten hlawkna an tel nasa zual thei
dawn a ni.
EITUR VAWNTHAT DAN
( FOOD PRESERVATION)
Zonunkimi Ralte
SMS (H.Sc), KVK, Hnahthial
Ph. 9612722579
ENGE FOOD PRESERVATION CHU:
ood Preservation tih chu eitur, thei lam chi emaw thlai hnah
leh rah chhe lo tura hun rei zawk dah that/vawnthatna dan hi a
ni. A rawng te, a rim te, leh a chakna/hriselna te nen a vawng tha tel
bawk.
Thei leh thlai te hi kan taksa tan vitamin te leh minerals te
hmuhna pawimawh tak a ni a, a thar lama ei a tha ber a,
amaherawhchu, heng thlai leh thei te hi tam hun lai nei a ni deuh
vek hlawm. A tam vanglai chuan tlawm tak pawhin a awm thin a,
dah tawih nghek nghuk chang te pawh a awm. Heng thlai leh thei
hun bik neite hi chhe hma tak an nih hlawm avangin a vawnthat dan
te kan hriat a pawimawh hle, kan vawnthat chuan a tam hunlai ni
lem lo ah pawh ka ei fo thei dawn a ni.
Engvangin nge eitur kan vawnthat a pawimawh?
1.
A vanlai/awm tawhloh hunah pawh duh hun hunah a ei theih.
2.
Ei sen loh, chhe tawih ral mai mai tur a tih tlem phah.
3.
Ei leh in lama harsatna a sut kian bakah hian kan chawhmeh
te a tih tam phah.
F
4.
Siam leh a awlsam in,
ken kual vel pawh a awlsam
phah sawt bawk.
Engvangin nge kan eitur te
hi alo chhiat hma thin
Eitur/chawhmeh
te
vawnthat dan hmang hre tur
chuan engvanga chhia emaw
tawih emaw mai nge an nih
hre hmasa ila. Thlai leh thei te
hian dawihlo (enzymes) an pai
theuh a, heng hnathawh avang
hian a lo chhe thei a, sa (heat)
hian heng enzymes te hi a
tichhe thei a, dahvawh (deep
freezing - 0o Fahrenheit hnuai
lamah) hian enzymes in hna a
thawk thei lo bawk.
Kan
eitur
/chawhmeh
tichhe theitute chu:
1)
Hrik te reuh te te, mit a
hmuh
tham
loh
(micro-
organisms)
2)
Enzymes
3)
Hmuar (Moulds)
4)
Hnawng (Moisture)
5)
Rannung te reuh te te,
lung, sazu etc.
A vawnthat dan tlangpui te :
1.
Temperature sang tak
hmangin: He vawn thatna dan
hi chuan chhum so bawrh
bawrh a kawk deuh ber a,
hetiang eitur sawngbawl hian
a tichhe theitu bacteria leh
rannung te reuh te te mit a
hmuh mai theih lohte a ti thi
nghal thin a ni.
2.
Temperature
hniam
hmangin: Eitur tichhe thei
hrik leh rannung te reuh te te
hi a then chu hmun vawt a dah
hian an thang/inthlahpung thei
a ni.
3.
Damdawi
hmangin:
Damdawi chu kan thil siam te
vawng tha tu atan a an hman
thin a ni. A tlangpuiin Sulphur
Dioxide, Benzoic acid, Citric
Acid te an hmang thin.
4.
Ni a phoro (Sun-
drying): Ni a phoro hi eitur
vawnthat dan awlsam leh
hautak lo tak a ni. Thlai hnah
te rah ah te hian tui an pai tel
ve vek a, chu an tui pai te chu
ni zung chakna hmangin a lo
ro a, rei tak chhung a
vawngtha thei a ni.
5.
Chini leh chi hmangin:
Chini leh chi te hian eitur chhe
zung zung tur te hi a
vawnghim ve a, a tichhe thin
ber tu hrik thang tur te an lo
tikhawmuang ve thin bawk.
6.
Tel leh bawlhlo dang
hmangin (Oil and spices):
Eitur/chawhmeh chhe hma
lutuk tur hi tel tak te pawh
hian alo tanpui thin a, pickle te
kan lei thin chuan tel thahnem
tawk takin a chiah thin ang,
heng tel te hian eitur tichhe
theitu thil chi hrang hrang te
alo dang thin a ni.
7.
Um
hmin
(fermen-
tation)
8. Bur thianghlim, boruak
luh lohnaa dah
In
lama
vawnthat
dan
tlangpuite :
1.
Ni a phoro (Sun-drying)
2.
Refrigeration
(Hmun
vawt a dah)
3.
Chhum so.
4.
Tel,
chi
leh
chini
hmangin.
Eitur vawnthat dawn a hriat
tur pawimawh te:
1.
Eitur te chu sil fai a, hul
taka dah tur a ni.
2.
Kan dahna tur chu bur
ani emaw, sarang ani emaw a
fai tawk in a hul tha tur a ni.
3.
Phui thei ang bera chhin
emaw char thin tur a ni.
4.
Pickle lampang chi a
nih chuan tel in a chim tur a
ni; hetiang a tel in a chimpil
hian
rawn
tichhe
theitu
rannung te reuh te te mit pawh
a hmuh tham loh leh boruak a
leng vel ten an rawn bawh
buai thei lo a ni.
5.
Eitur kan dahthat/vawn
thianghlim tawh chuan fian fai
a suah chhuah a, phui taka
chhin leh thin vat tur a ni.
6.
Dah thatna tur chhum
thianghlim hmasak thin tur a
ni.
TLANGKAWMNA:
Eitur vawnthat/dahthat hian
tangkaina tam tak a nei a,
hetianga sawngbawl tawh hnu
chuan ei leh siam mai te a
awlsam bik a, ken pawh a
awlsam
zawk
a
ni.
A
vanlai/awmloh hunah pawh
mahni ei chak hun hunah ei
mai theihin a awm a, chumi
piah lamah a hriselna te, a
rim (flavour), a tuina te a bo
phah chuang lo a ni. He
vawnthatna
danah
hian
pickling ngawr ngawr a kawk
lova; theitui lam te, jam, jelly,
tomato squash (ketchup), rep
ro leh umte a huam tel vek a
ni.
BUH THAR RANG LEH HLAWK
SHAHSARANG
Prakash Thapa
Farm Manager, KVK, Khawzawl
Ph. 986231702
Tarlan Chhan:
uh hi Champhai leh a chhehvelah hian chin uar ber niin local
variety Manipur buh hi an ching nasa em em a, buh tlu a tam
bakah a seng hun a tlai bawk a, hei vang hian thlasik thlai chin leh
na hun an nei thin lo a ni. Hemi a nih a vang hian buh chi tha thar
rang leh hlawk zawk Shahsarang hi Champhai district, KVK te
chuan enchhinna kan nei a, a thar rangin a hlawk bawk a, chumi
bakah chuan thlasik thlai chin nan hun tha a siam bawk a ni.
A kui hun:
May thla tirah kan kui tan (7
th
May)
A bi inhlat zawng:
20cm (a line hlat zawng)x
10cm (a kung inhlat zawng) a
chin a ni.
Champhai District-ah Shahsarang buh a tha duh hle
B
A chi ngai zat:
Ram hectare khat (1) ah kg 40
hman a ni.
Leilung buatsaih:
A phun sawnna tur hmun chu
tha tak in kan let a, leh zawh
hnuah tui tlem tlingin kan dah
a, phunsawn hma ni 4 awm in
kan kawi leh a ni.
Leiṭha pek zat tur:
Lei ṭha ram hectare khat
(1) atan a mamawh zat chu
Urea 96kgs, DAP 87kgs leh
MOP 67kgs te an ni a, hetiang
hian leichi te hi kan pe a ni -
Urea 10kgs, DAP leh MOP te
avaiin lei kawi laiin kan pe a,
Urea 33kgs chu a peng insiam
hunah kan pe leh a, chutiang
in Urea 33kgs chu p^r/vui
hunlaiin kan pe leh a, Urea
20kgs chu a rah in siam
hunlaiin kan pe leh a ni.
Phunsawn hun:
Buh chu kan kui atanga
ni 25 a lo nih chuan kan
phunsawn a, bikhatah pali te
kan phun tlangpui a, a thi
emaw a karawl a awm chuan
kan phunsawn hnu ni 10 velah
kan phun tha leh thin a ni.
Tui dah tur zat:
Phunsawn
atanga
a
peng insiam hun (ie. Ni 25-30)
chhung chu tui pante (3-5cm
vela chhahin) in kan dah a.
Chumi hnuah chuan tui chu
tlem in kan dah tam (15cm
vel) deuh a, chuan seng hma
ni 20 a awm velah kan tui chu
kan paih kang thin a ni.
Hlo thlawh:
Hlo tur, Butachlor litre
3 chu ram hectare khat atan tui
litre 500 ah pawlhin phunsawn
atanga ni 4 hnuah kan kap a.
Phunsawn atanga ni 20-25 ah
hnim to dan a zir in hlo tur
2,4-D,1.5kg chu tui litre 500
ah pawlhin kan kap bawk a ni.
Buh lem/buh nguak to te chu
pawt phawiin kan paih thin
bawk a ni.
A seng hun:
Champhai
leh
a
chhehvel hi a vawh deuh
avangin tlemin a seng hun
pangai aiin a tlai deuh thin a
ni.
Shahsarang
Shahsarang hi a thar tlai
deuh hret a, tuh a tanga ni 145
velah kan seng thin, a kung
san zawng hi 3-3.5ft a ni. Kan
lo enchhin tawh na atanga
chhut chuan ram hectare
khatah 46qtls vel hi chu kan
thar
tlangpui.
HLO THLAWH DAN AWLSAM
(Evaluation of Chemical Weed Management)
Kenny Zohmingliana
SMS(Agro.), KVK, N. Vanlaiphai
Ph. 9436531123
Tarlan Chhan:
o/huan nei tan a hna har leh sum heh ber chu a thlawh fai hi a
ni awm e. A bik takin leilet a buh chin hlawk lohna ber chu
hnim/hlo in kan buh chin a tih chhiat hi a ni. Hlo that loh zia hi kan
hriat chian loh vang hian ngaih pawimawh a hlawh lo hle. Hlo/hnim
hian kan buh bal in chaw tha a mamawh tur ang a ei khalh a, ni eng
a hliah in, rannung leh natna hrik tan tawm himna a siam sak a,
chung rannung leh natna hrikte chuan kan thlai te a bei leh thin.
Rannung leh natna in kan buh thar tur zat a tih chhiat ai hian hnim
in a tih tlem hi a let in a nasa zawk. Tin, SRI leh Improved Method
a buh kan chin duhlohna chhan ber chu „Hlo a har‟ tih a ni a, buh a
kan in todelhna kawng khat (SRI) hi hlo vangin kan ti hlei theilo
chu a ni ta mai si a, hei hi KVK, Serchhip District chuan a ngai
pawimawh em em a, chemical hmanga hlo control dan zirchianna
(OFT) N. Vanlaiphai ah neih a ni. He zirchianna hi a hlawhtling hle
a, leilet siam ve a bul hnai a mite pawh in chemical hmang a hlo
control hi tih an tum ve nghal a ni.
Chemical (Hlo tur) Hman
Dan :-
SRI emaw buh phun
dan pangngaiah pawh buh
phun in tui sah kang tur a ni.
Buh phun sawn hnu ni 3 na ah
Butachlor (Machete ti a hriat
lar) chu tui 1 litre ah 10ml
pawlh in leilet chu kah chhuah
dap
tur
ani.
Butachlor
(Machete) bur 1 hi tui 100
litres a pawlh in Acre khat kah
nan a tawk.
KVK chuan vawi khat
mai kah duh tawk lovin kah
atanga ni 2 na ah kah nawn leh
a ni. Butachlor bak ah hian 2-
4-D in buh phun sawn atanga
thla 2-na ah kah a ni bawk.
A hnuaia tarlan ang hian
Hlo tur hman hian nasa takin
buh thar a hlawk bakah hlo
thlawhna a tha leh pawisa sen
a tih hniam phah a ni.
L
Result :
Hnim awm zat
Thar zat
Ni 30 hnu ah 5%
Chemical hman na
42.00 qtls/ha
Ni 60 hnu ah 20%
Ni 90 hnu ah 20%
Chemical hman lohna
20.8 qtls/ha
Hlo tur hman loh na
Thla 1 hnu a hlo tur hmanna
KEIMAHNI
1. Ph.d hmu thar :
Pi Rebecca Lalmuanpuii, Subject Matter Specialist (Agro.
Forestry), KVK Kolasib a thawk mek chuan dt. 12.11.2012 khan
Mizoram University atangin Doctor of Phylosophy (Ph.d) degree a
hmu thar a, A thesis chu “Studies on allelopathic tree-crop-weed
interaction in Agro-Forest system of Mizoram” ani. Editorial Board
ten kan chhuangin kan lawmpui hle.
2. Appointment hmu thar :
1.
Kenny Zohmingliana chu Subject Matter Specialist
(Agronomy) turin dt 5/12/2012 khan lak thar a ni a, KVK, N.
Vanlaiphai ah dah a ni.
2.
Vanlalmuansangi chu Subject Matter Specialist (Soil
Science) turin dt 5/12/2012 khan lak thar a ni a, KVK,
Khawzawl ah dah a ni.
3.
Esther Zonunpuii chu Subject Matter Specialist (Plant
Protection) turin dt 5/12/2012 khan lak thar a ni a, KVK,
Lawngtlai ah dah a ni.
4.
Malsawmkima Vanchhawng chu Programme Assistant
(Farm Manager) turin dt 5/12/2012 khan lak thar a ni a,
KVK, Lawngtlai ah dah a ni.
5.
Lalchhandami Ralte chu Programme Assistant (Agri.
Engineering.) turin dt 5/12/2012 khan lak thar a ni a, KVK,
Lawngtlai ah dah a ni.
6.
Malsawmdawngkima chu Programme Assistant (Extension)
turin dt 5/12/2012 khan lak thar a ni a, KVK, N. Vanlaiphai
ah dah a ni.
Amaherawhchu, hnadang a zawm avangin Ni
4.3.2013 khan he hna hi a kalsan a ni.
7.
Jefrey
Lalhmingmuana
chu
Programme
Assistant
(Extension) turin dt 15/7/2013 khan lak thar a ni a, KVK, N.
Vanlaiphai ah dah a ni.
8.
Pi Lalnunsangi Muster Roll LDC-cum-Typist chu dt
24.5.2013 khan LDC-cum-Typist regular appointment pek a
ni a, Directorate of Agriculture (R&E), Aizawl ah dah a ni.
3. Promotion:
1.
Lalnghakliana, LDC, ITC, Hnahthial chu February, 2013
khan UDC ah promotion hmuin Directorate of Agriculture
(R&E) ah dah a ni.
Heng hna thar leh promotion hmu te hi Editorial
Board ten kan lawmpui e.
4. Pension a chhuakte:
Pu Lalchungnunga, Driver, ITC, Hnahthial chuan November,
2012 khan Superannuation pension in a chhuak.
Pu Hmawnga, Peon, ITC, Hnahthial chu May, 2013 khan,
Superannuation pension in a chhuak.
Heng kan thawhpuite dam leh hrisel tak a pension
thlenga an thawk thei hi kan lawmpui em em rualin kan ui hle
a ni.
5. ITC, Hnahthial:
ITC, Hnahthial-ah kum 2013 - 2015 chhunga 26
th
batch Basic
Agriculture Training (BAT) turin mi 33 lak an ni a, heng zinga mi
25 hi Pre-Service niin mi 8 hi In-service anni a, 26
th
April, 2013
atang khan zirna mumal takin kalpui a ni. ITC office sak thar chu
Ni 1 April atang khan luah tan a ni bawk.
Ni 2 July, 2013 khan Pu C. Lalniliana, Director of
Agriculture (R&E) chuan Pu Zahlira Hrahsel, Principal, ITC,
Hnahthial a lo boral tak avangin ITC leh KVK a thawkte tan ITC
hmunah sunna hun hmangin thla hualna ruai a buatsaih sak a, ITC,
Hnahthial leh KVK thawktu zawng zawng ten thlamuan thlak an ti
hle.
SUNNA
ZAHLIRA HRAHSEL (RIP)
Kan thawhpui Pu Zahlira Hrahsel, M.Sc(Agri) (1959 -
2013) hi kum 1981 khan Agriculture Department-ah Assistant
Soil Chemist a lutin, SMS (Remote Sensing) ah a kaisang leh a,
DAO ah kaisang lehin Saiha, Aizawl leh Mamit ah te a awm a.
February, 2012 ah Joint Director ah kaisang lehin Principal,
ITC Hnahthial ah dah a ni leh ta a. Hlim tak leh thahnemngai
taka kan thawh ho lai leh, thawh ho zel kan la beisei laiin 25
th
June, 2013 khan chatuan ram min pansan ta. Hetia hun lo taka
min boralsan ta mai hi keini a thawhpuite chuan hriatthiam har
kan tiin kan ui takzet a ni. Chutihrual chuan a kalsan tak a nupui
fanaute Pathianin a awmpuiin a thlamuan zel ang tih kan ring.
Director and Staff
Directorate of Agriculture
(Research and Education)
Mizoram : Aizawl
SUNNA
H. LALDAWNGLIANA (RIP)
Kan thawhpui Pu H. Laldawngliana, (1975-2013) hi
kum 2000 atang khan Agriculture Department-ah Muster Roll-in a
thawk tan a, kum 2008 khan Agriculture Department, Research and
Education hnuaia Krishi Vigyan Kendra (KVK) Lengpui-ah Driver-
cum-Mechanic in a lut a. KVK, Kolasib ah dah leh niin a hriselna a
that tak loh avangin Directorate-ah attached a ni a, Ni 10.5.2013 -
a a boral thleng khan Directorate-ah hian a awm a ni. Hlim tak leh
thahnemngai taka kan thawh ho lai in hun lo taka min boralsan ta
mai hi keini a thawhpuite chuan hriatthiam har kan tiin kan ui
takzet a, chutihrual chuan a kalsan tak a nupui fanaute Pathianin a
awmpuiin a thlamuan zel ang tih kan ring.
Director and Staff
Directorate of Agriculture
(Research and Education)
Mizoram : Aizawl
DIRECTORATE OF AGRICULTURE (R&E)
IN A ENKAWL MIZORAM A KVK TE :
Sl.
No
KVK Hming
District neitu
Awmna khua
1
KVK, Kolasib
Kolasib District
Kolasib
2
KVK, Hnahthial
Lunglei District
Hnahthial
3
KVK, Khawzawl
Champhai District Khawzawl
4
KVK, Lawngtlai
Lawngtlai District Lawngtlai
5
KVK, Saiha
Saiha District
Saiha
6
KVK, Lengpui
Mamit District
Lengpui
7
KVK, N. Vanlaiphai Serchhip District
N. Vanlaiphai
SALT hmanga thlai chinna hmun KVK, Saiha